Эм

Хорт хавдрыг уламжлалт аргаар хэрхэн эмчилж буй талаар хүмүүс ихээхэн сонирхож байгаа нь лавтай. Энэ талаар ярилцлагаа эхэлье.

-Бид, өөрөөр хэлбэл манай эмнэлэгийг байгуулсан гурван их эмч бол Дорноговийн их маарамбын долоо дах үеийн оточ, их багш "Одь"-ийн шавь Дорж хэмээх оточийн шавь нар бөгөөд багш маань таалал төгсөхөд түүний үйл хэргийг залгамжлуулан үргэлжлүүлэх хэрэгтэйг ойлгож, түүний нэрээр нэрлэсэн монголын уламжлалт анагаах ухааны Одь эмнэлэгээ байгуулсан юм. Нөгөө талаар, манай багшаар эмчлүүлж байсан олон хүн бидэнд хандаж ирдэг байсан. Энэ нь бидний сайных бус харин багшийн минь эрдэм чадал, нэр нөлөө их байсных юм. Ингээд арав орчим жилийн эмчилгээний арга туршлагаа олон нийт, эрдэмтэн мэргэдийн сонор мэлмийд хүргэх, зөвхөн хавдрыг эмчлэх бус ер нь эмчилгээний арга ухааны талаар зарим нэг санал дэвшүүлэх зорилгоор эрдэм шинжилгээний бага хурлыг зохион байгуулсан юм. Энэ бага хурлын үеэр манай эмнэлэгт хандан эмчлүүлэгсэд өөрсдийн өвчний түүх болоод өнөөдөр биеийн байдал ямар болсон талаар санал сэтгэгдлээ ярьсан байгаа.

-Та бүхэн хорт хавдрын шалтгааныг хэрхэн тодорхойлж байна вэ?

-Өнөөдөр миний ойлгож байгаагаар хавдар гэдэг олон тодорхойлолттой өвчин гэж үзэж байна. Тиймээс хавдрыг нэгд, эзнээс урвасан эсийн цугларалт гэж тодорхойлж болно. Жишээлбэл, элэгний хавдартай болно гэдэг нь элэгний эс элгээ хамгаалаг ёстой атал түүнээ хайрлаж хамгаалахгүй болохоор нь эзнээсээ урваж байгаа гэсэн үг юм. Тэр эс яагаад урвав гэхээр эзэн нь буруу хооллодог, хэт их иддэг, эсвэл хэт өлөн явдаг, архи уудаг, тамхи татдаг байвал элгээ хайрлаж байгаа бус харин гомдоож байгаа хэрэг юм. Тиймээс эзэн нь гомдоосон элэгний эс урваж байна гэж үзэж болно.

Хоёрт, хавдар гэдэг буруу гажигтай мэдээллийн бөөгнөрөл юм. Үүнийг юу гэж ойлгох вэ гэвэл, хүмүүс ойр дотны хэн нэгэн нь хорт хавдар тусч өвчлөөд нас барах үеэс хавдрын тухай ойлголт авч, манайхан ийм өвчнөөр төгсдөг удамтай юм гэх зэрэг энэ өвчний тухай муу мэдээллүүдтэй болдог. Тэгээд хожим эцэг эхээ санан дурсах, энэ өвчний тухай ярилцах хэлэлцэх бүрт нөгөө хорт хавдрын тухай бодлууд нь мэдээлэл болоод хуримтлагдаад үлддэг.

Гуравт гэвэл, хавдар гэдэг өвчин хүний орон зайд бараг байж байдаг зүйл. Амин орон гэж биеийн гадуур байдаг цэнэгт орон, цахилгаан орон, гэрлийн орон гээд өдий төдий оронд байдаг. Өөрөөр хэлбэл, гадна талын амин орон зайд тав, зургаа арваад жилийн өмнө буй болчихсон байдаг ийм хийсвэр сэтгэлгээний орон зайн өвчин гэж ойлгож болно.

Дөрөвдүгээрт, үйлийн үрийн оронд байдаг гэж үзэж байна. Хүнийг төрөхөөс нь өмнө хавдрын шалтгааныг өмнөх элэнц хуланц, өвөг дээдэс нь буй болгочихоод явчихсан байдаг. Жишээлбэл, тэд буруу хооллох аргаа буй болгоод явчихдаг. Хүнд хар буруу, атаа жөтөө санадаг, хар ёр нуудаг, муу санаатай, зан араншин төлөвийг тэр орон зайд үлдээгээд явчихсан, үр хүүхэд нь тэр л зан төлөвөөр хүмүүждэг. Тэр нь мөн чанартаа хавдрын урьтал нөхцөл, үйлийн үрийн орон болдог. Тиймээс энэ дөрвөн чиглэлээр хавдрын эмчилгээг явуулах хэрэгтэй гэж үзэж байгаа юм.

-Өвчнөөсөө салахын тулд хүн юунаас эхлэх ёстой вэ?

-Ер нь хавдраар өвчилсөн хүн өвчний онош тодрох хүртэлх хугацаанд явж ирсэн бүх дадал зуршил, дэглэм, хэв маяг, сэтгэл зүйгээ зуун хувь өөрчлөх шаардлагатай болно гэсэн үг. Сэтгэхүйгээ өөрчилнө гэдэг нь тэр хүн зуун хувь хайрлах, нигүүлсэх, энэрэхүйн гурван сэтгэлгээний төв болох хэрэгтэй юм. Хавдартай хүн өнгөрсөн цагийнхаа өөрийн амьдралын бүх хэм хэмжээг зуун хувь өөрчилж чадах юм бол хавдрын эсийн урвалт шууд зогсоно гэж америкийн эрдэмтэд хэлсэн байдаг. Энэ чинь бидэнд гайхамшигтай чадвар, боломж байгааг хэлээд өгсөн байна шүү дээ.

-Танай эмчилгээний онцлог юунд байна вэ?

-Манай бүх уламжлалт эмнэлэгт хавдрын эмчилгээг биднээс илүү мэдэж байгаа эмч нар зөндөө бий. Харин бидний хэрэглэж байгаа сэтгэл зүйн эмчилгээ, жишээлбэл, тарни, төвлөрөл, бясалгал, гүрэм энэ бүгд хамт хийгдэх ёстой юм.

-Арай тодорхой тайлбарлавал...?

-Бид мэдээллийг мөн цэнэгт орон зайг эмчилгээнд хэрэглэе, эс эзэндээ гомддог юм бол эзнээ хайрлах тийм сэтгэлгээг эсэнд бий болгох хэрэгтэй гэсэн санааг дэвшүүлээд байгаа юм. Эс гэдэг өөрөө маш их мэдээллийг авдаг шүү дээ. Жишээлбэл, элэгний нэг эс аравын есөн зэрэгт мэдээллийг хадгалах сантай байдаг. Элэгний эсийн мэдээллийн орон зай гэдэг тийм хязгааргүй. Тиймээс энэ эсийн мэдээллийг өвчнийг эмчлэхэд ашиглая л даа. Зөвхөн мэдээллийг эмчилгээнд хэрхэн хэрэглэж болох талаар товч тайлбарлая. Мэдээлэл гэдэг туйлын түгээмэл зүйл. Бид ойлгохдоо мэдрэхүйн таван эрхтнээр авдаг гэж боддог. Гэтэл мэдээлэл бидний хүсээгүй орон зайгаар их ордог юм байна. Тухайлбал, эмч хэдийгээр өвчтөнд та эдгээд сайхан болно гэж хэлэхдээ дотроо, за үнэхээр хэцүү болчихсон хүн байна даа гэж бодоход л тэр мэдээллийг нөгөө өвчтөн хэлсэн хэлээгүй хүлээгээд авчихдаг. Эмч бол ямагт өвчтнийг би босгоно гэж эх шиг нь байх ёстой. Эх хүн хүүхдээ өвдчихөөд байхад нь, миний хүү үхчих байх гэж хэзээ ч боддоггүй юм шүү. Эмч яг тэгж л бодож байх юм бол тэр зөн совингоор нь юм уу, тэр гэрэл гэгээ гадна талын хийн сувгуудаар шууд нэвтэрдэг. Бид мэдээллийг зөвхөн гаднаас авдаг гэж ойлгодог. Гэтэл дотроосоо гадагшаа хандаад эргээд өөртөө мэдээлэл авдаг. Хэрвээ хүн миний өвчин хүндэрч байна гэж бодвол тэр хүндэр гэдэг мэдээлэл гадагшаа цацагдаад өвчин нь хүндрэх үйл явц өөрт нь явагддаг. Тиймээс хүн юу гэж бодох ёстой вэ гэвэл, би энэ хавдрын төвд ирээд сайжирч байна гэж бодох ёстой. Гэтэл хүмүүс эмнэлэгт ямар бодолтой ирж байна вэ гэвэл, за яахав, энэ туяа эмчилгээнд нь ороод үзье дээ гэсэн эргэлзээтэй ирдэг. Тэгээд эмчилгээний дараа бие нь жаахан тавгүйрхвэл энэ ч тусгүй юм байна даа гээд бодчихдог. Харин үүний оронд би эдгэрч дээрдэж байна гэж бодвол туяа эмчилгээний нөлөө өөрийх нь гадагшаа эдгэрч байна гэж цацагдсан мэдээтэй нийлээд энэ хавдар эдгэх ёстой гэсэн мэдээлэл болж өөрт нь хурж байдаг юм. Мэдээлэл ингэж гадагшаа цацагдаад буцаж хурдаг юм. Тиймээс хүний сэтгэл зүйд хандана гэдэг хамгийн чухал зүйл.

-Сөрөг мэдээллээс ангид байх боломжтой гэж үү?

-Сөрөг мэдээллийг нэвтрүүлэхгүй байх хамгийн гол арга бол бурхантай цуг байх юм. Тэр нь юу вэ гэхээр тарнийн мөн чанарыг ойлгох, өөрийгөө тарни мэт болго гэдэг. Энэ бол эмчилгээний болоод урьдчилан сэргийлэх маш том арга байгаа юм. Тарнийн тантрын ёс гэдэг туйлын гайхамшигтай, туйлын хүнлэг, хүний өөрийн судалсан, таньж олсон тийм зүйл юм. Харамсалтай нь зургийг нь аваад тавьчих боломжгүй, лабораторид оруулаад баталчих боломжгүй. Зөвхөн өөрөө бясалгаж, зөвхөн өөрөө уншиж байж үр шимийг нь хүртдэг зүйл шүү дээ. Энгийн арга бол инээж явах, бүх юманд сайн санах. Ингэж цөмөөрөнд нь хайр ивээлээр хандах юм бол муу юм ирэхгүй, сөрөг энерги нэвтэрдэггүй юм.

-Сэтгэл зүйд хандахад гол амин сүнс, түлхүүр болдог зүйл гэвэл...?

-Сүжиг төрүүлэхгйүгээр хүнийг ямар ч өвчин шаналгаанаас эдгээнэ гэж байхгүй. Тиймээс энд хамгийн гол нь сүжиг, итгэл үнэмшил байх ёстой юм. Гэхдээ хүнийг чи одоо энэнд итгэ гэвэл нэг нь ч итгэхгүй шүү дээ. Итгэл үнэмшил эмчлэгч эмч, өвчтөн хоёрт хоёуланд нь байж байж үр дүнд хүрдэг. Тэгэхээр эмч өвчний үе, зэргийн тухай биш, эдгэрүүлэх тухай л бодолтой байх ёстой юм. Ийм л байвал тэр өвчтний гутруу бодол, үхлийн тухай айдас тэр бүгдийг арилгаж чадна.

-Та бүхэн хавдрын эмчилгээний талаар боловсруулсан саналаа товч дурдаж болох уу?

-Бидний хавдрыг бүрдүүлж байгаа гэж үзэж буй дээрх дөрвөн шалтгааныг эмчлэхтэй холбоотой дөрвөн арга маань салбарлаад бараг хориод төрөл болдог. Нэгдүгээрт, мэдээлэл эмчилгээний талаар дээр тайлбарласан. Хоёрдугаарт, цэвэрлэх эмчилгээ хийнэ. Таван цул, зургаан сав, цус, усны урсгалыг цэвэрлэх, гал эргэлтийн тогтолцоог цэвэрлэх гээд ийм зургаа долоон аргууд байна. Гуравдугаарт, ариусгах эмчилгээ. Үүнд сэтгэл оюун ухаан, гадаад амин орнуудыг ариусгах. Гадаад амин орон гэдэг том жижиг маш олон орон бий. Эс хүртэл оронтой. Атом, молекул, протон, нейтрон гээд бүгд оронтой. Энэ орон хичнээн жижиг орон болбол нь сэтгэлийг төчнөөн амархан ариусгаад их биерүүгээ нягтарч, улам ариусал буй болдог. Дөрөвт, залбирал, мөргөл, төвлөрөл гэдэг гурван эмчилгээ байна. Энэ нь өөрийн дотоод мөн чанарт хуримтлагдсан гаж бодол сэтгэлгээнээс салах явдал юм. Тав, бясалгал. Энэ эмчилгээ манайд хөгжиж байгаа нь сайн хэрэг. Зургаа, тарни эмчилгээ. Энд нэг зүйлийг онцлоход тарнийн мөн чанаргүй хүн гэж нэг ч байдаггүй. Тарни нь туйлын хураангуйлсан тан ч мөн, антибиотик ч мөн, мэс хутга ч мөн. Тэр хавдрыг огтлоод хаях мэс хутга. Гэхдээ тарни эс эсээр нь эдгээх чадвартай. Төвлөрөл, бясалгал, тарни гурвыг зөв эзэмших юм бол генийн өвчин ч арилна. Ийм боломжуудыг дорно дахины гүн ухаан нээчихжээ. Тиймээс бид эмчилгээг дээд эрүүл мэнд гээд байгаа энэхүү зургаан чиглэлээр хийхийг оролдож байна. Гэхдээ бүрэн төгс цогцоор хийж чадахгүй байгаа ч бидний оролдлогын төвшинд үр дүн гарч байгаа гэдгийг хэлье.

-Дээд эрүүл мэнд гэж юуг хэлээд байна вэ?

-Бид дээд эрүүл мэнд гэдгийг нэгдүгээрт, бие нь эрүүл, гоо сайхан, хоёрдугаарт, оюун ухаан саруул тунгалаг, цэцэн мэргэн, гуравдугаарт, сэтгэл нь ариун, өршөөнгүй, уужуу, дөрөвдүгээрт, амин орон нь тунгалаг, гэрэлтэнгүй, тавдугаарт, дотоод хийн эргэлт тэгш, амар амгалан, зургаад, сүнсний ухамсар төгс төгөлдөр, гэгээрэнгүй бурханлиг гэсэн ийм зургаан чанараар товч томъёолж байгаа юм. Энэ нь зөвхөн хавдар эмчилгээн дээр бус бүх өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, өвчнийг эмчлэхэд зайлшгүй зарчим болгох зүйлүүдийг дорно дахины гүн ухаан, арга билгийн үүднээс гаргаж ирж байгаа цоо шинэ үзэл баримтлал юм.